जहाँ धेरै युवा देश छाड्ने लाइनमा थिए, रोहन आमाको  भान्सामा फर्किए। साथीहरू लागि परेका थिए अष्ट्रेलियाको स्टुडेन्ट भिसामा, कोही कतारका म्यानपावर अफिस धाउँदै थिए, रोहन श्रेष्ठले भने, आमाको अचार बनाउने कलालाई संसार देखाउने सपना देखे। भिसा होइन, भान्साबाटै भविष्य कोर्ने आँट गरे।

“धेरैजसोले सपना भनेको विदेशमै भेटिन्छ भन्छन्,” रोहन मुस्कुराउँछन्, “तर मलाई लाग्यो आमाको अचारमै लुकेको छ मेरो सपना।”

यो कथा सुरु हुन्छ काठमाडौँको एउटा सानो भान्साबाट। जहाँ बिहान सबेरै, माटोको भाँडोमा मसलाहरू उमालिँदैनथ्यो मात्र, आमा–छोराबीचको आत्मीयता पनि पाकिरहेको हुन्थ्यो। कमला श्रेष्ठले त्यही भान्सामा, दशौं वर्षदेखि आफ्नो हातको स्वादमा घरको स्मृति राखेकी थिइन्। लसुनको झटारो, अदुवाको गर्मी, अनि अमिलोको मिठासले त्यो भान्सा भरिएको हुन्थ्यो।

छोरा रोहन, काठमाडौँको एक निजी कलेजमा व्यवस्थापन पढ्दै थिए। त्यही कक्षाको एउटा सानो परियोजनाले उनको सोचमा नयाँपन ल्यायो—‘स्थानीय उत्पादनमा आधारित व्यवसाय’। उनका साथीहरु कसैले कृषि रोजे, कसैले हस्तकला। रोहनले भने आफ्नै भान्सातिर फर्के। जहाँ उनले आमाको अनुहारमा पसिनासँगै नयाँ व्यवसायिक सोच देखे।

“हामी आर्थिक रुपमा ठिकै थियौँ, घरव्यवहार चलाउने आम्दानी हुन्थ्यो,,” कमला सम्झिन्छिन्, “अचार बनाएर आफन्तलाई दिन्थेँ, छोरालाई भन्थेँ– विदेश नगइकन पनि केही गर्न सकिन्छ।”

त्यसै दिनदेखि सुरु भयो ‘घरको अचार’ को यात्रा। सुरुमा साथीहरूको हाँसो उड्यो—“कस्तो अचार पनि बेच्ने रे!” तर रोहनले त्यो हाँसोलाई इन्धन बनाए।

पहिलो जार उनले फेसबुकमा बेचे। एउटा ग्राहकले म्यासेज गर्यो—“तपाईंको अचारले मलाई आमा सम्झाइदियो।” त्यही दिन उनलाई लाग्यो, अचार केवल स्वाद हैन, सम्झना पनि रहेछ।

तीन वर्षको मेहेनतपछि, आज ‘घरको अचार’ नामको ब्रान्डले २४ प्रकारका अचार बनाउँछ—टिम्मुरको, केराउको, गाँजरको, सुकुटीको, लसुनको, अंबा-अमिलो मिसिएको फरक स्वादको अचार। यी अचारहरू हाल अमेरिका, बेलायत, जापान, अष्ट्रेलिया र दक्षिण कोरियामा समेत पठाइन्छन्।

आमाले बनाएको स्वाद छ, छोराले थपेको ब्रान्डिंग र प्याकेजिङ। प्लास्टिकको जारलाई हटाएर, सस्टेनेबल ग्लास जारमा अचार राखिन्छ। माथि छोटो सन्देश छापिएको हुन्छ– “यसमा माटोको स्वाद छ, आमाको माया पनि।”

कमलाको हात, जसले वर्षौँदेखि परम्परा बोकेको थियो, आज व्यवसायको मेरुदण्ड बनेको छ।

उनले भन्छिन्–
“अचार बनाउनु केवल भान्साको काम हैन, यो त परम्परा बाँध्ने डोरी हो। जब मेरा हातबाट बनाएको अचार विदेश पुग्छ, मलाई लाग्छ– म घरमै बसेर पनि देशलाई चिनाइरहेकी छु।”

रोहनले यो सबै व्यापारिक प्लानिङले मात्र बनेको छैन भन्छन्। “कहिलेकाहीँ आमाको हात, हृदय, अनि स्वादको समझदारी नै सबैभन्दा ठूलो मार्केटिङ हुन्छ,” उनी हाँस्दै भन्छन्।

कोठाको कुनामा बस्ने बुढी आमाले बनाएको अचार जब एयर कार्गोमा कोरियाको सिउल पुग्छ, त्यतिबेलाको सन्तोष पैसाले जोख्नै सकिन्न। केही ग्राहकहरू त आफ्ना परिवार भेट्न आउँदा ‘घरको अचार’ का जारहरू बोकेर फर्किन्छन्।

रोहन भन्छन्–
“हामी स्वाद मात्र बेच्दैनौं, हामी मिठो याद बेच्छौं। नेपालीहरूको मुखमा आमा, गाउँ, र विगतको झझल्को ल्याउने प्रयास गर्छौं।”

तर यात्रा सजिलो थिएन। सुरुका दिनमा प्याकेजिङ गर्ने प्लान थिएन, पुग्ने सामग्री पाइँदैनथ्यो, वितरणको सञ्जाल थिएन। कहिलेकाहीँ अचार बिग्रिन्थ्यो, कहिले ग्राहकले गुनासो गर्थे। त्यो बेलामा कमलाको अनुहार हेरेर रोहनले हिम्मत लिँदा रहेछन्।

एकपटक त बैंकको ऋण पनि माग्न गएका थिए, तर “अचार बेच्ने?” भनेर अफिसले उडाएको थियो। आज भने त्यही अफिसमा ‘घरको अचार’ का गिफ्ट प्याक जान्छन्।

उनीहरूको टोलीमा अहिले १२ जना महिला छन्—कसैको श्रीमान विदेश छन्, कसैको छोरा पढाइका लागि गएको। उनीहरूका हातमा अब आयको स्रोत छ, सम्मान छ।

कमला भन्छिन्, “पहिले अचार बनाउँदा पैसा सोचिनँ, माया सोच्थेँ। अहिले पनि पैसा आउँछ, तर स्वाद र सम्झनामा कम हुन दिँदिनँ।”

‘घरको अचार’ अब एउटा ब्रान्ड मात्रै हैन, यो उदाहरण हो– कि सपना देख्नकै लागि विदेश जानु पर्दैन। कहिलेकाहीँ, आमाको हात समाएर पनि भविष्य बनाउन सकिन्छ।

काठमाडौँको एउटा सानो भान्साबाट सुरु भएको यो यात्रा, आज विश्वका भान्सासम्म पुगेको छ। अनि यो कथा, अचारको मात्र होइन—यो एउटी आमाको भरोसा र एउटै छोराको अडानको संयुक्त स्वाद हो।

अन्ततः, त्यो भान्साको बास्ना, जुन एक समय सानो कोठाभित्र मात्र सीमित थियो, अहिले संसारका भान्साहरूमा फैलिएको छ। अनि जब कसैले ‘घरको अचार’ को जार खोल्छ, उनी केवल अचार होइन, नेपाल, आमाको माया, र घरको सम्झना खोल्छ।